Theo dân gian thì khởi thuỷ đồi Và (xã Trung Hưng, thị xã Sơn Tây) là nơi Tản Viên Sơn Thánh cho lập hoàng cung. Thời gian đã mất dần dấu tích. Tuy nhiên sau này, người dân đã lập ở đây một miếu thờ nhỏ để tôn vinh công đức của Ngài, vị Thánh có công giúp dân diệt trừ thuỷ quái, bảo vệ mùa màng. Trải qua nhiều thời kỳ, miếu được tôn tạo, xây dựng quy mô hoàn chỉnh trở thành đền Và ngày nay